THÁNH ANÊ LÊ THỊ THÀNH (Bà Thánh Đê) 1781-1841

Người Mẹ Gương Mẫu  

Anê Lê thị Thành sinh khoảng năm 1781 tại làng Bái Điền, huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa. Ngay từ nhỏ, cô Thành đã theo mẹ về quê ngoại ở Phúc Nhạc, địa phận Phái Diệm, tỉnh Ninh Bình. Năm 17 tuổi, cô kết hôn với anh Nguyễn văn Nhất, và sống với nhau rất hạnh phúc, thuận hòa, sinh hạ được hai trai tên Đê và Trân, và bốn gái là Thu, Năm, Nhiên, Nụ. Tục lệ địa phương thường gọi cha mẹ bằng tên người con đầu lòng, vì thế mới có tên bà Thánh Đê. Hai ông bà sống hiền lành đạo đức, rất quan tâm đến việc giáo dục con cái. Cô Luxia Nụ, con gái út, cung khai khi giáo quyền thẩm vấn trong riệc điều tra phong thánh như sau:

"Thân mẫu chúng tôi rất chăm lo việc giáo dục các con. Chính người dạy chúng tôi đọc chữ và học giáo lý ,sau lại dạy cách tham dự thánh lễ và xưng tội, rước lễ. Người không để chúng tôi biếng nhác việc xưng tội. Khi chúng tôi lơ là, người thúc dục chúng tôi bằng được mới thôi.  Người cho chúng tôi nhập hội con Đức Mẹ, vào ban thiếu nữ thưa kinh ở nhà thờ.”

Từ Bác Ái đến Tử Đạo

Ông bà Đê có lòng bác ái hay thương giúp người, nhất là trọng kính và sốt sắng giúp đỡ các linh mục gặp khó khăn trong thời cấm đạo. Ông bà dành một khu nhà đặc biệt để các linh mục thừa sai trú ẩn. Chính đức ái đó đã đưa bà Đê đến phúc tử đạo.

Tháng 3, 1841 đời vua Thiệu Trị, có bốn linh mục hiện diện tại làng Phúc nhạc, một trong bốn linh mục là Cha Thành ờ nhà bà Đê. Một người tên Đễ theo giúp cha Thành, muốn lập công và tham tiền, đã mật báo tin các linh mục trước quan Tổng Đốc Trịnh Quang Khanh. Chính quan Tổng Đốc đích thân chỉ huy 500 lính đột xuất bao vây làng Phúc nhạc, vào đúng ngày Lễ Phục Sinh (14/4/1841). Hai cha Thành và Ngân may mắn trốn thoát kịp. Cha Nhân vừa dâng lễ xong vội rời nhà trọ, sang trốn bên gác bếp nhà phước Mến Thánh Giá, nhưng vô tình để gấu áo ra ngoài kẽ ván nên bị bắt trước nhất. Cha Lý được ông trùm Cơ đưa sang vườn nhà bà Đê ở sát bên. Bà Đê chỉ cho cha đường mương khô ở sau vườn cạnh một bụi tre. Bà nói: "Xin cha ẩn dưới rãnh này.  Đưc Chúa trời gìn giữ thì cha thoát, bằng không cha và con đều bị bắt."

Nói xong, bà cùng con gái là Luxia Nụ lấy rơm và cành khô che phủ lên. Nhưng quân lính đã trông thấy, nên đến bắt cha Lý và bà Đê. Ông trùm Cơ, bốn hương chức trong làng và hai nữ tu Mến Thánh Giá là Anna Kiêm và Annê Thành cũng bị bắt. Nhà bà Đê bị lục soát, thóc lúa, đồ dùng, tiền bạc đều bị lính lấy hết. Khi bị bắt, bà Đê rất sợ hãi, nhưng khi điệu ra  đình làng thì gương mặt bà vui tươi không còn sợ sệt gì nữa.

Mặc Áo Hoa Hồng

Quân lính áp giải các nạn nhân về Nam Định. Họ phải đi suốt đêm rất cực nhọc. Bà Đê sức yếu, không chịu nổi gông cùm quá nặng, phải có người dìu đi. Tới thành Nam bà bị giam chung với hai nữ tu. Sáu ngày sau ra trước công đường, quan tòa bắt bà chối đạo, bà đáp: "Tôi chỉ tôn thờ Thiên Chúa, không bao giờ tôi bỏ đạo Chúa muôn đời.”

Các quan truyền đánh đòn bà. Lúc đầu lính đánh bằng roi, sau cùng dùng củi lớn quật vào chân bà. Bà không nản lòng. Khi chồng bà đến thăm, bà giải thích vì sao bà được kiên tâm như vậy. "Họ đánh đập tôi vô cùng hung dữ, đến đàn ông còn không chịu nổi, nhưng tôi đã được Đức Mẹ giúp sức, nên tôi không cảm thấy đau nữa.”

Cô Luxia đến thăm mẹ trong ngục thấy y phục thân mẫu loang lổ máu, cô thương mẹ khóc nức nở, bà an ủi con: "Con đựng khóc, mẹ mặc áo hoa hồng đấy, mẹ vui lòng chịu khổ vì Chúa GiêSu, sao con lại khóc?”

Bà còn khuyên con: "Con hãy về chuyển lời mẹ bảo với anh chị em coi sóc việc nhà, giữ đạo sốt sắng, sáng tối đọc kinh xem lễ, cầu nguyện cho mẹ vác thánh giá Chúa đến cùng. Chẳng bao lâu mẹ con sẽ đoàn tụ trên nước Thiên đàng.”

Lời nguyện sau hết của bà trước khi chết: "Giêsu Maria Giuse! Con xin phó linh hồn và thân xác con trong tay Chúa, xin ban ơn cho con được tuân theo ý Chúa trong mọi sự”

Bà Anê Đê về nhà Cha trên trời trong tinh thần thánh thiện. Hôm đó là ngày 12/7/1841, sau ba tháng bị giam cầm hy sinh vì đức tin, bà hưởng thọ 60 tuổi.

Ngày 2/5/1909, Đức Giáo Hoàng Piô X đã suy tôn Chân Phước cho bà Anê Lê thị Thành. Bà thực xứng danh là gương mẫu và Bổn mạng  các bà mẹ Công Giáo Việt Nam.

(Trích trong Thiên Hùng Sử 117 Hiển Thánh Tử Đạo Việt Nam, San Jose, CA 1990, tr. 237­241)

KINH THÁNH ANÊ LÊ THỊ THÀNH (ĐÊ) 

Kính lạy bà Thánh Anê Đê, người đã nên thánh bằng con đường đơn sơ của Phúc âm.

Với con mắt đức tin / Người thấy được Chúa Toàn Năng luôn có mặt trong cuộc sống / hằng chăn nuôi chăm sóc yêu thương / và ban  cho muôn ơn phúc tràn đầy.

Theo gương Đức Mẹ Maria tại Nadarét / Người đã thánh hóa những bổn phận bình thường hằng ngày / từng bước từng việc đều nở hoa tươi thắm /  trong tình Chúa yêu thương / và đã hy sinh quên mình cho hạnh phúc gia đình.

Người đã trở nên viên đá sống động xây nhà Hội Thánh / nhiệt thành nâng đỡ các linh mục tu sĩ / trong các công tác tông đồ.

Người đã tin vào Thần Lực Chúa / nên dù ngay cả trong những lúc gặp gian nan / như khi bị đánh đập đau đớn / Người cũng vẫn thấy được hoa hồng tình Chúa nở tươi.

Nhờ siêng năng cầu nguyện / Người luôn được Đức Mẹ phù hộ thêm sức / mà trung thành can đảm tuyên xưng đức tin / cho đến hơi thở cuối cùng.

Xin cho chúng con được nên thánh / theo con đường đơn sơ của Người / biết luôn liên kết với Chúa qua các bổn phận thường ngày / mà cảm nhận được ơn thánh Chúa / biến đổi mọi sự thành hoa nở thắm tươi / và khám phá ra kho tàng đức tin / trong cuộc sống mỗi phút giây.

Xin thánh nhân khấn cầu cùng Chúa cho chúng con / được vượt qua mọi khó khăn thử thách trong cuộc sống hằng ngày / nhất là trong nếp sống gia đình chúng con.

Xin cho mọi người chúng con / cảm thấy được Chúa luôn có mặt dẫn dắt chỉ đường.

Xin cho chúng con được lòng nhiệt thành xây dựng Hội Thánh / can đảm làm chứng cho Chúa / và hăng say loan truyền Tin Mừng của Chúa / và trung thành giữ vứng đức tin / trong mọi hoàn cảnh của cuộc sống / để cùng được về hưởng hạnh phúc trên trời. Amen.

Annê Lê Thị (Đê) Thành
Một bảy tám mốt xứ Thanh chào đời (1781)
Bãi ĐiềnYên Định là nơi
Trai trunggái đảmsách đời còn ghi

Từ nhỏ theo mẹ rời đi
Trở về Phúc Nhạc xuân thì lớn lên
Ninh BìnhPhát Diệm là nền
Cái nôi Công Giáo vang tên muôn đời 

Đây là quê ngoại tuyệt vời!
Lớn lên như đóa xuân thời xinh tươi
Làn hương gió thoảng duyên cười
Hoa khôi xứ đạo lắm người ngẩn ngơ 

Tuổi vừa đôi tám nên thơ
Anh chàng tên Nhất đêm mơ nhớ nàng
Mối mai lễ vật đưa sang
Mâm trầubánh hỏi xin mang đến nhà 

Gia đình thuận ý nhận qùa
Hôn nhân giáo lý học qua từng ngày
Xe duyên sánh bước nồng say
Sống đời hòa thuận  đan tay vào đời 

Công dung ngôn hạnh tuyệt vời
Đảm dang hòa thuận người người mến thương
Lắm người lấy đó làm gương
Gia đình đạo hạnh tựa nương bóng Ngài 

Sinh được bốn gáihai trai
Dạy con kinh hạt không sai đạođời
Chính đây là điểm tuyệt vời!
Sống thờ kính Chúathương người neo đơn. 

Vào thời Thiệu Trị khắp nơi
Ông vua diệt đạo Chúa Trời thẳng tay
Bao nhiêu xương máu đắng cay
Các thầy Đạo Trưởng đêm ngày lo âu 

Trốn hoài chẳng biết ở đâu
Nhiều khi đói lả ruột sầu cả ra
Gia đình giúp giấu trong nhà
Luôn luôn kính mến các cha các thầy 

Bốn cha hay trốn ở đây
Một hôm tên Đễ phản thầy báo quan
Ham tiền bởi tấm lòng tham
Giu đa bán Chúa hắn làm y chang 

Trịnh Quang Khanh rất hiểm nham
Ác quan đem lính đến làm đảo điên
Vây làng Phúc Nhạc gấp liền
Cha Ngâncha Lýbỗng nhiên cùng đường 

Bà Đê chỉ xuống rãnh mương
Lấy rơm chưa kịp phủ đường lính vô
Bắt người chúng đánh điên rồ
Cùm gông nặng trĩu quàng vô sỗ sàng 

Tập trung giữa cửa đình làng
Nữ tu Thầy Cả gông mang nặng nề
Tuổi già như thể bà Đê
Chiếc gông qúa nặng lê thê buộc vào 

Ác quan ngồi ở trên cao
Mặt mày bặm trợn đánh vào thảo dân
Xót xa cho thứ ngu đần
Tịch thu cướp bóc rần rần khắp nơi 

Giải về Gia Định xa vời
Gông già sức yếu rã rời xác xơ
Ngang đường ai cũng thẫn thờ
Đau lòng xót cảnh bần nhơ quan làm 

Mãi rồi cũng đến Thành Nam
Giam cùng hai nữ tu cam khổ nhiều
Ác quan hành hạ đủ điều
Buộc bà chối đạo làm chiêu giải sầu 

Nhưng nào có dễ vậy đâu
Niềm tin vững chãi thẳm sâu trong hồn
Thánh thần thúc đẩy ơn khôn
Từng lời mạch lạc tôi tôn kính Ngài 

Ngàn đời cũng chẳng phôi phai
Buộc tôi bỏ đạo của Ngài đừng mong!
Ác quan tâm độc đầy lòng
Lột trần cho xấu không xong nổi khùng 

Củi cây đánh xuống chập chùng
Da thịt nát cả khắp vùng máu ra
Thế mà hắn cũng không tha
Nhục hình cứ thế tăng gia thêm nhiều 

Con gái bà đến một chiều
Vào tù thăm mẹ tiêu điều khóc thương
Bà khoe mặc áo hoa hường
Hồn mẹ đang tỏa ngát hương dâng Ngài 

"Con về giữ đạo khoan thai
Sau này gặp mẹ nay mai Nước Trời"
Những lời vàng ngọc tuyệt vời
Tấm gương kim cổ để đời cho ta 

Con về chăm sóc việc nhà
Thương người kính Chúa đó là đạo ngay
Hãy cầu cho mẹ trong này
Được ơn bền đỗ khôn lay đến cùng 

Quang Khanh ác độc lạ lùng
Mang ra rắn độc khảo cung đàn bà
Cột quần áo lại giữa nhà
Sai đem rắn độc mãng xà thả vô 

Thực là một chuyện điên rồ
Ngỡ rằng rắn cắnai ngờ bò ra
Mãng xà không hại chi bà
Hiền hơn cái lũ quan tà ác gian 

Đánh bà giải xuống nhà giam
Suốt liền ba tháng đủ cam khổ rồi
Tình yêu thánh hiến lên ngôi
Sức tàn lực kiệt hết rồi còn chi 

Phó dâng hồn xác sinh thì
Hồn hương bay bổng ra đi về trời
Mười hai tháng bảy nghỉ ngươi (12.07.1841)
Tấm gướng sáng mãi để đời soi chung 

Trên hàng Hiển Thánh ung dung
Cầm nhành thiên tuế mừng cùng khắp nơi
Tấm gương Thánh nữ sáng ngời
Cháu con hãnh diện muôn đời chứng nhân. 

Trầm Hương Thơ 19.06.2013
Trong giờ hấp hối người ta thường nghe bà cầu nguyện : "Lạy ChúaChúa đã chịu chết vì concon hết lòng theo thánh ý Chúa. Xin Chúa tha mọi tội lỗi cho con".

Cuối cùng bà dâng lời sau hết : "Giêsu Maria Giuse! Con xin phó linh hồn và thân xác con trong tay Chúaxin ban ơn cho con được tuân theo ý Chúa trong mọi sự". 

Bà Anê Đê đã về nhà cha trên trời trong tinh thần thánh thiện ấy. Hôm đó là ngày 12.07.1841sau ba tháng bị giam cầm hy sinh vì đức tin. Bà hưởng thọ 60 tuổi. 

Ngày 02.05.1909ĐGH.Piô X đã suy tôn ngài lên bậc chân phước 

Ngày 19.06.1988ĐGH. Gioan Phaolô II suy tôn ngài lên bậc Hiển thánh. 

Bà Anê Lê Thị Thành thực xứng danh là gương mẫu và là bổn mạng các bà mẹ Công Giáo Việt Nam.